LÀM SAO ĐỂ THU GOM DẦU LẪN TRONG NƯỚC DO BỊ KHUẾCH TÁN?

Hỏi: Dầu tràn do tác động của dòng chảy, sóng, gió,… sẽ bị khuyếch tán, nhũ tương trong nước, một phần bám dính vào các hạt rắn chìm lắng xuống lớp đáy. Nhiều người khi không thấy còn váng dầu nổi trên mặt nước, tưởng lầm là sự cố tràn dầu “đã qua”. Tuy nhiên, dạng ô nhiễm này theo dòng chảy lan truyền rất xa gây hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho môi trường, sinh thái dưới nước tại các khu vực nhạy cảm. Đây là vấn đề thực tế chưa được nhìn nhận thấu đáo tại các khóa tập huấn, hội thảo cũng như trong hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu. Vậy giải pháp tách và thu hồi dầu lẫn trong nước, nhất là trong dòng nước chảy mạnh sẽ như thế nào? 

Đáp: Dưới đây chỉ là đáp án vắn tắt cho một câu trả lời đầy đủ và hoàn chỉnh về những vấn đề tồn tại trong hoạt động ứng phó sự cố và kiểm soát ô nhiễm tràn dầu. 

Một trong những nguy cơ bị đánh giá thấp nhất sau sự cố tràn dầu là tình trạng ô nhiễm dầu bị “ẩn mình” trong dòng nước, không còn váng nổi rõ rệt. Khi dầu đã bị khuyếch tán, nhũ tương hoá hoặc kết dính với chất rắn lơ lửng, nó không còn xuất hiện trên bề mặt, khiến nhiều người tưởng sự cố “đã kết thúc”. Tuy nhiên, dầu vẫn tồn tại trong nước và lớp đáy, âm thầm lan ra theo dòng chảy và gây ô nhiễm sinh thái kéo dài, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm như cửa sông, đầm phá, vùng nuôi trồng thủy sản, san hô…

Thực chất, váng dầu chỉ là phần nổi, chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng lượng dầu đã tràn. Phần còn lại có thể đã bị nhũ tương hoá (dầu lẫn trong nước) dưới dạng giọt nhỏ; bám vào hạt phù sa, rác hữu cơ rồi lắng xuống đáy; di chuyển xa hàng chục km theo dòng chảy, gây ô nhiễm thứ cấp diện rộng.

Hiện nay, có các giải pháp tách và thu hồi dầu lẫn trong nước – đặc biệt trong dòng chảy mạnh:

1/ Sử dụng hệ thống lọc – tách dầu động:

• Đây là thiết bị di động hoặc cố định, dùng để hút nước lẫn dầu rồi tách dầu ngay trong quá trình xử lý, gồm: Bơm hút nước – dầu hỗn hợp từ dòng chảy; buồng tách dạng ly tâm hoặc hấp phụ, giúp phân tách dầu khỏi nước; bể gom dầu đã tách và đầu xả nước đã xử lý.
• Thiết bị này có thể hoạt động trong môi trường dòng chảy mạnh, sử dụng tại cửa cống, sông, kênh.

2/ Sử dụng vật liệu hấp phụ nổi trên dòng chảy: 

• Tấm hoặc cuộc hấp phụ dầu chuyên dụng được neo chặn theo chiều ngang dòng nước.
• Khi dòng nước chảy qua, các phân tử dầu lơ lửng và nhũ tương sẽ bám vào vật liệu hấp phụ.
• Sau một thời gian, thay cuộn/ tấm để tiếp tục thu gom, không cần dừng dòng nước.

3/ Dựng “bẫy dầu” tại các vị trí chảy chậm: 

• Tận dụng vũng nước, khu bờ trũng, cống rộng,… để làm điểm “bẫy” dầu.
• Thiết lập hệ thống phao chắn + thiết bị thu gom nổi (skimmer) tại các điểm này để vớt phần dầu lẫn trôi theo dòng.
• Thích hợp cho vùng hạ lưu – nơi tốc độ dòng giảm, dễ gom dầu tích tụ.

4/ Phối hợp quan trắc và xử lý đáy: 

• Sau khi xử lý bề mặt và dòng chảy, cần tiến hành: Quan trắc chất lượng nước và trầm tích.
• Hút bùn, xử lý đáy bằng công nghệ sinh học nếu có bằng chứng ô nhiễm tích tụ.

Qua đó, Trung tâm đưa ra một số kiến nghị như sau: Các khoá tập huấn và diễn tập ứng phó sự cố tràn dầu cần bổ sung các nội dung về ô nhiễm “ẩn” dưới dạng nhũ tương và lắng đáy. Khi đánh giá “đã hết sự cố”, cần căn cứ vào: Kết quả phân tích nước, trầm tích và sinh học chứ không chỉ nhìn bằng mắt thường.

Đối với những địa phương có vùng nước nhạy cảm, cần có các trang/ thiết bị tách dầu di động và vật tư hấp phụ chuyên dụng. Có quy trình phối hợp nhanh giữa đơn vị ứng phó – cơ quan môi trường – người dân địa phương.

Việc không còn váng dầu trên mặt nước không đồng nghĩa với sự cố đã chấm dứt. Dầu bị hòa tan, nhũ tương hoá và lắng đáy vẫn sẽ âm thầm gây hủy hoại môi trường và sinh thái lâu dài. Do đó, ứng phó với sự cố tràn dầu cần được nhìn nhận là quá trình nhiều lớp – không dừng lại ở xử lý bề mặt, mà phải đi sâu vào giám sát, thu hồi và phục hồi môi trường trong cả ngắn hạn và dài hạn.

TRUNG TÂM ỨNG PHÓ SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG VIỆT NAM

Địa chỉ: P203 – A5, Làng Quốc tế Thăng Long, đường Trần Đăng Ninh, phường Nghĩa Đô, Hà Nội.

Hotline: 1800 6558 – Email: sos@sosmoitruong.com

Facebook: https://www.facebook.com/sosmoitruongvietnam

Website: https://sosmoitruong.com/